مانده مرخصی چیست و چطور محاسبه می‌شود؟

کارگر برای تجدید روحیه و حفظ کارایی خود، نیاز به مرخصی دارد. اما گاهی اوقات درخواست مرخصی کارگر به خاطر سیاست‌های داخلی شرکت، توسط کارفرما رد می‌شود. یعنی شده که کارگر حتی برای انجام کارهای شخصی و ضروری خود درخواست مرخصی کرده و کارفرما آن را رد کند. البته نباید از حق گذشت که مدیریت مرخصی تمامی کارکنان یک مجموعه کمی سخت است.

پس کارفرما نیز حق دارد تا برای جلوگیری از تعطیلی خط و یا کاهش محصول، با درخواست مرخصی کارکنان خود مخالفت کند. اما اگر هیچ مانعی بر سر کار نباشد، مرخصی حق کارگر است و باید نسبت به اعطای آن اقدام کرد. اما مرخصی نیز انواع مختلفی داشته و تمامی آن‌ها یک نوع نیستند. برای اطلاعات بیشتر کارکنان، انواع مرخصی را به همراه توضیح در ادامه آورده‌ایم.

1 – مرخصی استحقاقی

می‌توان گفت که این حق‌ترین نوع مرخصی است که هر کارگری می‌تواند درخواست کند. یعنی روزهایی عادی از سال که کارمند حق ترک کار خود را دارد. این ترک کار باید با هماهنگی کارفرما و اجازه او باشد. در بیشتر کشورها یک حداقلی برای مرخصی ماهیانه کارگر در نظر گرفته می‌شود. برای مرخصی استحقاقی نیز بدین شکل بوده و در ایران سالانه 30 روز است.

پس کارگر می‌تواند با هماهنگی کارفرما خود، درخواست استفاده از این روزها را داشته باشد. توجه داشته باشید که ذخیره تعداد روزهای مرخصی طبق یک سری اصول مشخص بوده و نمی‌توان تقاضای استفاده یکجای آن را داشت. نکات زیر در خصوص مرخصی استحقاقی وجود دارد که شاید درک آن برای شما جالب باشد:

• روز جمعه و روزهای تعطیل رسمی، جزو روزهای با حقوق بوده و مزد آن‌ها باید دریافت شود.(اما مابقی محاسبه نمی‌شوند) این روزها به عنوان مرخصی استحقاقی محسوب نمی‌شوند. می‌توانید برای اطلاعات بیشتر مطلب آیا روزهای تعطیل جزو مرخصی محاسبه می‌شوند را مطالعه کنید.
• یازدهم اردیبهشت در تقویم شمسی ما با نام روز کارگر نامگذاری شده و کارگران نباید در چنین روزی کار کنند.
  کارگر و کارمند صرفا تا 9 روز اجازه ذخیره مرخصی خود را دارند.

2 – مرخصی استعلاجی

این نوع از مرخصی را می‌توان چالش برانگیزترین نوع مرخصی دانست. چون از طرفی کارگر دچار بیماری یا حادثه شده و سرکار نمی‌آید. از طرفی دیگر هم این کارفرما است که به یکباره کارگر خود را از دست داده و کارش به اصطلاح لنگ مانده است. تعداد روزهای مرخصی استعلاجی بستگی به تجویز پزشک دارد که البته باید به تایید سازمان تامین اجتماعی برسد. تصویب کمیسیون پزشکی سازمان تامین اجتماعی برای آن است که روزهای مرخصی جزو سابقه کار حساب شود. این موضوع در ماده 74 قانون کار صراحتا بیان شده است.

زمان مرخصی استعلاجی مشخص نیست؛ ولی این دوره استعلاجی حداکثر تا 4 ماه می‌تواند ادامه داشته باشد. البته اگر کارگر گواهینامه صعب العلاج از پزشک معتمد ارائه داده و به تایید شورای عالی پزشکی برسد، برای همیشه فرد بازنشسته خواهد شد.

3 – مرخصی ساعتی

به مرخصی‌های کمتر از یک روز، مرخصی ساعتی می‌گویند. در ماده 69 قانون کار آمده است که تعیین تاریخ مرخصی ساعتی باید با هماهنگی کارگر و کارفرما باشد. اما اگر در این بین اختلاف نظری به وجود آید، نظر اداره کار و امور اجتماعی لازم الاجرا خواهد بود.

4 – مرخصی بدون حقوق

اگر روزهای مرخصی استحقاقی کارگر تمام شده باشد، باید از مرخصی بدون حقوق استفاده کند که شرایط آن طی یک نامه کتبی میان کارفرما و کارگر تعیین خواهد شد. جزئیات این نوع از مرخصی به طور کامل در ماده 72 قانون کار آمده است.

5 – مرخصی ازدواج و فوت اقوام درجه یک

بر اساس قانون کار، همسر، پدر، مادر و فرزندان جزو اقوام درجه یک بوده و کارگر برای فوت آن‌‌ها می‌تواند سه روز مرخصی بگیرد. یک مرخصی سه روزه دیگر هم برای ازدواج دائم کارگر وجود دارد.

6 – مرخصی زایمان و بارداری

مرخصی بارداری مختص کارگران زن است که جمعا 90 روز بوده و باید 45 روز آن را برای مدت پس از زایمان نگه داشت. پس از این مدت کارگر دوباره به کار سابق خود بازگشته و مدت مرخصی زایمان نیز با تایید سازمان تامین اجتماعی جزو سوابق خدمت محسوب می‌شود. حقوق کارگر در این دوران نیز طبق مقررات قانون کار خواهد بود.

همچنین مطابق ماده ۷۸ قانون کار، مادرانی که کودک شیرخواره دارند، تا رسیدن کودک به سن ۲ سالگی، پاس شیردهی خواهند داشت. به عبارتی به ازای هر سه ساعت کار، نیم ساعت پاس شیردهی برای آن‌ها محاسبه می‌شود.

7 – مرخصی حج واجب

طبق ماده ۶۷ قانون کار، هر کارگر برای انجام فریضه حج در تمام مدت کار خود فقط می‌تواند یک بار به مدت یک ماه مرخصی استحقاقی یا مرخصی بدون حقوق بگیرد.

برای انجام حج واجب تمتع، کارگران و کارمندان می‌توانند مطابق ۲۶ روز مرخصی در قانون کار، از یک ماه مرخصی با حقوق خود استفاده کنند. اما اگر فرد ۳۰ روز مرخصی نداشته باشد، روزهای اضافی برای او بدون حقوق در نظر گرفته خواهد شد. فقط باید اشاره کنیم که این مرخصی فقط برای حج تمتع است و برای حج عمره می‌توان از مرخصی بدون حقوق به دلیل سفر طولانی مدت استفاده کرد.