آشنایی با انواع مرخصی در قانون کار ایران!

مرخصی چیست؟

اگر کارگر یا کارمندی بخواهد روزهایی غیر از روزهای تعطیل در محل کار خود حضور نداشته باشد می‌تواند مرخصی بگیرد. مهم نیست که علت گرفن مرخصی شما چه باشد، گاهی برای استراحت و بازیابی انرزی، گاهی برای گذراندن اوقات فراغت و گاهی برای مشکلات غیر قابل پیش بینی و از این دست مسائل استفاده از مرخصی لازم می‌شود. اما مرخصی استحقاقی ماهانه تنها یکی از انواع مرخصی است. باتوجه به محل کار شما، شرایط کاری و موارد دیگر می‌توانید از انواع مرخصی قانون کار استفاده کنید. اما انواع مرخصی شامل چه مواردی است؟

انواع مرخصی چیست؟

همان‌طور که می‌دانید مرخصی‌ها برای اهداف گوناگون به شکل‌های متعدد گرفته می‌شوند. بدین ترتیب باید مرخصی‌های متنوعی وجود داشته باشد. مرخصی برای کارمندان دولت نیز حاوی جزئیات مهمی است که شاید آن را ندانید. در ادامه انواع مرخصی‌ها را برایتان معرفی می‌کنیم:

1. مرخصی استحقاقی

مرخصی استحقاقی به نوعی از مرخصی گفته می‌شود که حق کارگر است و نیازی نیست کارگر برای گرفتن آن به شرکت یا اداره، مدارکی را تحویل بدهد یا دلیل موجهی بیاورد. در مرخصی‌ های استحقاقی، حقوق و مزایا به کارگر یا کارمند تعلق می‌گیرد. نکات مهمی برای گرفتن این مرخصی وجود دارد. به طور مثال برای گرفتن مرخصی استحقاقی حتماً باید با کارفرمای خود هماهنگ کنید.

نکته بعدی که در این زمینه باید به آن توجه کنید این است که کارگر نمی‌تواند مرخصی‌ های خود را جمع کرده و برای آخر سال که معمولاً کارها سنگین و مهم هستند برای مدت طولانی مرخصی بگیرد. در این شرایط اکثر کارفرمایان با مرخصی کارگران خود موافقت نمی‌کنند. اگر می‌خواهید بدانید که مرخصی استتحقاقی چند روز است؟ در پاسخ شما باید بگوییم که به طور دقیق مرخصی ساعتی در قانون ۱۶ ساعت در ماه است. همچنین این مقدار در سال، ۳۰ روز با احتساب چهار جمعه است. یک نکته مهم در این جا وجود دارد؛ عبارت “چهار جمعه” برای این شرایط است که کارگر بخواهد از چهارشنبه یک هفته تا یکشنبه هفته بعدی را مرخصی بگیرد. در این شرایط جمعه نیز جزو مرخصی به حساب می‌آید!

برخی نمی‌دانند که ذخیره مرخصی استحقاقی کارگران چیست؟ طبق ماده ۶۶ قانون کار اگر کارگری در یک سال مرخصی ذخیره داشته باشد ۹ روز از این ذخیره مرخصی به سال بعدی انتقال پیدا می‌کند. در بالا برایتان توضیح دادیم که مرخصی ساعتی در ماه چقدر است. اگر مجدداً یک نگاه کوتاه به آن بیندازید خواهید فهمید که ۹ روز با احتساب ۱۶ ساعت در ماه برای چه مدت می‌شود.

نکات مهم مرخصی استحقاقی

• کارگران همگی علاوه بر تعطیلات رسمی در روز کارگر نیز تعطیل هستند.
• طبق ماده ۶۴ قانون کار، روزهای تعطیل رسمی جزو ایام مرخصی به حساب نمی‌آیند.
• طبق ماده ۶۹ در صورت عدم توافق کارمند و کارفرما در خصوص مرخصی کارگر باید به نظر اداره کار محل عمل نمایند.
• در صورتی که کارگر استعفا بدهد یا ترک کار کند مطالبات بابت مرخصی‌های باقی مانده در تسویه حساب او تعلق نمی‌گیرد.
• طبق ماده ۷۲ قانون کار نحوه استفاده از مرخصی بدون حقوق کارگران مدت آن و شرایط برگشت آنها به کار بعد از استفاده از مرخصی با توافق کتبی کارگر و کارفرما انجام می‌پذیرد.
• مرخصی‌ های روز پنج شنبه چهار ساعت در نظر گرفته می‌شود.
• در مشاغل سخت و زیان آور مرخصی استحقاقی پنج هفته در سال است. طبق ماده ۶۵ قانون کار حتی الامکان به این افراد در دو نوبت در طول سال باید مرخصی‌ داده شود.
• سقف مجاز برای مرخصی ساعتی از ۱ تا 4 ساعت است. مرخصی بیشتر از 4 ساعت مرخصی روزانه حساب می‌شود. البته در این میان باید به نوع شرکت و قوانین آن دقت کنید. برخی از شرکت ها از ۱ الی ۵ ساعت را مرخصی ساعتی حساب می‌کنند. بیشتر آنها را به کارگر می‌گویند که باید مرخصی روزانه بگیرد.
• یکی از سؤال‌های رایج در زمینه مرخصی این است که آیا ورثه کارگر می‌توانند مبلغ مرخصی را بگیرند؟ در پاسخ می‌توانیم بگوییم که بله ورثه به اندازه سهم الارثشان می‌توانند مبلغ مرخصی را در تسویه حساب دریافت کنند.

2. مرخصی استعلاجی

اگر مرخصی بر اثر بیماری‌های جسمی و روحی با تائید اداره تأمین اجتماعی صورت بگیرد مرخصی استعلاجی نامیده می‌شود. اگر می‌خواهید اطلاعات بیشتری در این زمینه کسب کنید پیشنهاد می‌کنیم به مقاله مرخصی استعلاجی مراجعه کنید.

نحوه محاسبه مرخصی در قانون کار نیز با روش های خاصی انجام می پذیرد. اگر می‌خواهید نحوه مرخصی کارمندان خود را بدانید می‌توانید با متخصصین ما در ارتباط باشید.

مرخصی ازدواج و فوت

یکی از مواردی که احتمالا برای هر کدام از شما پیش آمده ازدواج است. قطعاً هیچ کس دلش نمی‌خواهد بعد از ازدواج فورا به سرکار برگردد. قانون برای این شرایط از کارگر حمایت کرده و ۳ روز مرخصی با حقوق و دستمزد را برای او در نظر گرفته است.

همچنین قانون برای افرادی که اقوام درجه یک آنها یعنی پدر، مادر، همسر و فرزندان فوت کند نیز ۳ روز مرخصی با حقوق و دستمزد در نظر می‌گیرد. این مدل از مرخصی با مرخصی استحقاقی حساب نمی‌شود و کاملاً از آنها مجزا است. بنابراین به یاد داشته باشید که مرخصی ازدواج یا مرخصی فوت اقوام درجه 1 طبق قانون، 3 روز و با حقوق و دستمزد است.

3. مرخصی بین التعطیلی

اگر بین دو روز که تعطیل رسمی حساب می‌شود روز میانه را مرخصی بگیرید آن روز مرخصی استحقاقی به حساب می‌آید و مانند سایر مرخصی‌های استحقاقی محاسبه خواهد شد.

4. مرخصی زایمان 

مرخصی زایمان مدت زمانی است که قانون تعیین کرده تا مادر بتواند با خیال راحت از فرزند خود مراقبت کرده و دغدغه‌ای بابت نگهداری از او نداشته باشد. در کشورهای متفاوت به تعداد روزهای گوناگون مرخصی زایمان به مادر می‌دهند در کشور ما نیز ابتدا ۶ ماه و در حال حاظر ۹ ماه را برای آن در نظر می‌گیرند. البته جالب است بدانید که مرخصی زایمان تنها برای مادران نیست و آقایان نیز می‌توانند طبق قانون از مرخصی زایمان همسر استفاده کنند. برای اطلاعات بیشتر در این خصوص مراجعه کنید به مرخصی زایمان برای مردان که قبلا برای شما نگارش شده است.

5. مرخصی حج

یکی از انواع مرخصی در قانون کار طبق ماده 67، مرخصی حج است. فردی که به حج واجب می‌رود یا آن را از مرخصی‌ های استحقاقی‌اش حساب می‌کنند یا مرخصی بدون حقوق تأمین اجتماعی را برای او در نظر می‌گیرند. همه کارگران حق استفاده از این مرخصی را دارند. استفاده از مرخصی حج یک بار برای هر فرد قابل استفاده خواهد بود. 

6. مرخصی بدون حقوق 

یکی دیگر از انواع مرخصی‌ ها مرخصی بدون حقوق است. طبق ماده ۷۲ قانون کار اعلام شده است که شرایط مربوط به مرخصی بدون حقوق مانند زمان و نحوه آن یا شرایط برگشت به کار باید حتماً با توافق کتبی طرفین یعنی همان کارگر و کارفرما انجام پذیرد.

مرخصی بدون حقوق در صورتی است که مرخصی‌های استحقاقی، تمام شده باشد. یعنی فرد قبل از اتمام سال یک ماه مرخصی استحقاقی خود را گرفته باشد.

برای گرفتن این مرخصی حتماً باید رضایت کارفرما را داشته باشید بدون هیچ کسب اجازه یا رضایت از کارفرما نمی‌توانید محیط کار را ترک کنید. در آن صورت کارفرما ممکن است برایتان ترک کار بزند.

افرادی که در یک شرکت استخدام رسمی هستند می‌توانند از مرخصی بدون حقوق استفاده کنند افراد آزمایشی حق استفاده از مرخصی بدون حقوق را ندارند.

سخن آخر 

در این مقاله همه چیز در ارتباط با انواع مرخصی را برایتان شرح دادیم حال دیگر با انواع متفاوت مرخصی آشنایی پیدا کردید و می‌دانید که باید چند روز در ماه را برای مرخصی کارمندان خود در نظر بگیرید. اگر برای تسویه حساب نحوه محاسبه مانده مرخصی‌ها را نمی‌دانید می‌توانید این کار را به کارشناسان ما در مجموعه بسپارید.